Phạm Hoàng Thái Dương, là sáng lập của Startup về lĩnh vực hoa tươi, Hoa Yêu Thương. Nhân dịp 8 tháng 3, Biên tập viên, PV, có một bài phỏng vấn với anh Dương về thị trường hoa tươi Việt Nam, một thị trường khá tiềm năng với market size khoảng hơn 1 tỉ USD.
PV. Chào anh Dương, anh có thể giới thiệu ngắn về Startup của mình.
Mr. Dương: Mình bắt đầu ý tưởng với Hoayeuthuong.com từ năm 2010, nhưng thời gian R/D của mình mất khá lâu vì chưa có nhiều nguồn lực, mãi đến 4 năm sau mình mới mở được 1 shop hoa nhỏ 35m2 với 3 nhân viên... Hiện giờ Hoa Yêu Thương không chỉ làm dịch vụ điện hoa mà chúng tôi đang xây dựng nguyên một hệ sinh thái cho ngành hoa tươi Việt Nam, với gần 300 nhân viên. Chúng tôi có các chi nhánh của mình ở Dalat, Tp. Hồ Chí Minh, Hà Nội và Phnompenh.
PV. Đâu là thách thức và cơ hội cho ngành hoa Việt Nam cũng như Hoa Yêu Thương.
Mr. Dương: Việt Nam là một nước may mắn có văn hóa sử dụng hoa trong việc trang trí và quà tặng, tuy nhiên nó chưa được cao so với các nước phương Tây. Tôi có dịp đi Hà Lan và quan sát hành vi mua hoa của người dân nơi đây. Một người đi siêu thị họ thường kết thúc việc mua sắm bằng việc mua thêm một bó hoa trưng trong gia đình tại quầy tính tiền, khi đi thăm bạn bè, họ cũng có thói quen mua hoa đem tặng cho ai đó, hoa ở đây rất rẻ so với mức thu nhập của họ, nó giống như bạn mua một ổ bánh mỳ 15.000đ tại Việt Nam.
Chúng tôi thống kê cứ 1000 người Việt Nam thì chỉ có 5 người có thói quen mua hoa, đặc biệt tỉ lệ ở Hà Nội số này rất cao. Nên đây thật sự là một thị trường chưa được khai phá.
Thách thức của Hoa Yêu Thương trước dây là chúng tôi chỉ tập trung vào thị trường điện hoa, hoa dùng làm quà tặng, nay chúng tôi chuyên mô hình của mình qua xây dựng hệ sinh thái cho ngành hoa trong đó chúng tôi tập trung vào khai thác hoa từ nông dân, cung cấp hoa cắt cành cho các shop hoa khác và hoa dành cho gia đình, thờ cùng.
PV. Để thành công trong việc xây dựng hệ sinh thái này thì đâu là điểm mấu chốt
Mr. Dương: Tôi xác định có 5 điểm mấu chốt trong ngành này và tôi nghĩ nó cũng đúng với vài ngành khác tương tự:
Thứ 1: Hạ tầng cung cấp, bạn phải có được một nguồn hoa và giá phải tốt. Giá không đơn thuần chỉ giảm vài phần trăm mà giảm xuống tới mức để có một bình hoa đẹp trưng 1 tuần thì bình hoa đó chỉ bằng 1 bữa ăn sáng. Để làm điều này bạn phải xây dựng các loại hoa theo mùa, kết hợp hợp tác với nông dân từ ngày trồng đầu tiên để có giá tốt nhất khi cung cấp ra thị trường.
Thứ 2: Hệ thống thông tin bán hoa, hệ thống giao nhận phải đủ phủ rộng và đủ nhanh để có thể giao hàng một cách nhanh nhất, Một bông hoa từ khi hái tại vườn được giao đến tận tay người dùng tại bất cứ thành phố nào trên đất nước Việt Nam không được quá 12 tiếng. Để xây dựng được điều này bạn phải tận dụng hạ tầng của các đơn vị khác để nâng cao năng lực của mình.
Thứ 3: Hệ tầng công nghệ là một đề quan trọng nhất với chúng tôi, nếu chỉ vài chục đơn hàng mõi ngày thì chúng ta có thể dùng bất cứ công cụ gì. Ở Hoa Yêu Thương chúng tôi đang hướng đến hàng ngàn đơn hàng mỗi phút, đặc biệt nhu cầu ngày rằm hoặc đầu tháng thì nhu cầu mua hoa cúng là cực kỳ lớn, nên chúng tôi đầu tư hạ tầng công nghệ cũng như các giải pháp quản lý lượng đơn hàng lớn là cấp thiết.
Thứ 4: Quy trình tự động hóa cũng được chúng tôi chú trọng trong vấn đề phát triển công ty, khi hệ thống phình to thì quản lý cấp trung và các dịch vụ hỗ trợ rất lớn, ví dụ như kế toán, nhân sư... Vì thế chúng tôi ứng dụng công nghệ để tất cả các hoạt động trên là tự động và tránh sự thao tác và quản lý của con người. Vì thế mục tiêu năm 2020 là chúng tôi giảm 90% công việc của kế toán và 80% công việc của nhân sự.
Thứ 5: Quan trọng nhất với chúng tôi đó là trải nghiệm khách hàng, làm sao cho khách hàng cảm thấy sướng, thấy hạnh phúc khi sử dụng dịch vụ đó... tôi cùng đội của mình có liệt kê những điều để có thể khách hàng thấy vui khi sử dụng dịch vụ của Hoa Yêu Thương, thì chúng tôi có khoảng gần 1000 điều mình có thể cải thiện, và chúng tôi có gắng đưa ra lộ trình để làm từng cái một.
PV. Bạn có thể ví dụ 1 cái về trải nghiệm khách hàng gần nhất mà bạn thực hiện không?
Mr. Dương: Ví dụ chúng tôi thường thấy khách hàng rất khó chịu khi mua hàng khi phải trả thêm 10% thuế VAT so với giá niêm yết, thế là chúng tôi tính niêm yết giá đã bao gồm luôn 10% thuế VAT cho khách, điều này nhiều khách không còn cảm thấy khó chịu nữa.
PV. Vừa rồi, chúng tôi theo dõi một diễn đàn lớn về Chia sẻ kinh nghiệm ngành hoa trên Facebook, chúng tôi thấy ông chia sẻ về những dự báo về ngành hoa. Có vẻ sự chia sẻ này của ông được nhiều người quan tâm, ông có thể nói thêm về vấn đề này.
Mr. Dương: Hoa Yêu Thương thành lập trong 10 năm, chúng tôi thu thập được nhất nhiều số liệu và có nhiều kinh nghiệm trong việc phán đoán thị trường ngành hoa. Các dự báo này dựa trên nhiều yếu tố, thường là thói quen mua hoa của người dùng dựa vào các ngày trong tuần, tỉ lệ ngày sinh nhật, ngày lễ, phong thủy và một chút về thời tiết. Nên chúng tôi thường có thói quen đưa ra các dự báo của mình trước mỗi tháng để sắp lịch cho nhân viên nghỉ các ngày khách ít có nhu cầu mua và bộ phận thu mua có thể cân đối mua đủ lượng hoa cần thiết.
Chứng kiến cảnh nhiều nông dân khai thác hoa, người mua hoa không có kế hoạch dẫn đến bán không được giá hoặc đổ bỏ quá nhiều. Chúng tôi đã quyết định chia sẻ các thông tin dự báo của chúng tôi cho mọi người trên các diễn đàn. Những người làm ngành hoa thường căn cứ trên những dự báo của chúng tôi để điều chỉnh kế hoạch khai thác cũng như mua hoa của mình, tôi thử nghiệm trong 5 tháng vừa qua và được mọi người phản hồi là những dự báo của tôi có độ chính xác cao.
PV. Anh có thể không cung cấp các dự báo này để làm lợi cho mình chứ?
Mr. Dương: Mới đầu tôi cũng nghĩ thế, nhưng một thị trường ổn định tôi vẫn thích hơn vì nó có lợi cho toàn bộ mọi người, giúp cho ngành hoa Việt Nam đi xa hơn.
PV. Trong dự báo của anh có chia sẻ là năm nay sẽ là năm khốc liệt với ngành hoa đặc biệt khu vực Tp. Hồ Chí Minh
Mr. Dương: Trước khi dịch cúm Covid-19 xảy ra, chúng tôi đã được thông báo từ các nhà đầu tư là sức mua năm 2020 của toàn thị trường sẽ giảm, nên trong kế hoạch kinh doanh năm 2020 của tôi cần chú ý. Dịch cúm Covid-19 xảy ra đã làm cho toàn thị trường ngành hoa giảm khoảng 40%, các ngày lễ lớn có tặng hoa như 8/3 năm nay lại rớt vào Chủ Nhật nên hầu như xác định sức mua hoa sẽ chỉ còn 30% so với các năm trước đó.
Mặt khác, năm nay cũng đón nhận nhiều công ty hoa nước ngoài đầu tư tại Việt Nam, họ chọn thị trường Tp. Hồ Chí Minh là điểm đến đầu tiên. Họ xác định Việt Nam là nước có văn hóa sử dụng hoa, có nguồn hoa đa dạng và dân số đông nên rất mạnh dạn đầu tư. Trước khi chính thức đầu tư họ cũng làm khá bài bản khi thuê những chuyên gia marketing giỏi làm hình ảnh, thuê KOL nổi tiếng, giảm giá dưới giá vôn để thu hút khách hàng làm quen.
Việc các công ty nước ngoài này sẽ làm cho các shop hoa nhỏ không chạy theo kịp, trong dự báo của tôi cũng cảnh báo có thể 40% các shop hoa tại Tp. HCM sẽ phải đóng cửa trong quý II và III vì sự ảm đạm của thị trường và sự cạnh tranh khốc liệt từ các công ty hoa nước ngoài.
PV. Thế Hoa Yêu Thương có gặp khó khăn gì trong tình huống này?
Mr. Dương: Chúng tôi cũng gặp khó khăn nhiều khi các công ty hoa nước ngoài đốt tiền khi thâm nhập thị trường. Nhân viên của chúng tôi có gửi báo cáo họ thường nhận được lời chào mời từ các công ty đối thủ qua đó làm việc với mức lương cao và họ cũng sẵn sàng mua lại các bí mật kinh doanh.
Tuy nhiên, chúng tôi tin vào văn hóa và đạo đức tốt đẹp của nhân viên của mình, bằng chứng là các bạn luôn báo cáo ngay cho BGĐ công ty những lời dụ dỗ đó để chuẩn bị.
PV. Nhưng vẫn có thể có cả 100 nhân viên tốt nhưng chỉ cần 1 người bị cám dỗ hay đối thủ cử gián điệp thâm nhập vào công ty của Hoa Yêu Thương để lấy dữ liệu khách hàng hay bí mật kinh doanh thì sao?
Mr. Dương: Đây là một câu hỏi hay, và BGĐ công ty của chúng tôi cũng đã tính đến. Chúng tôi biết rằng không phải chỉ Hoa Yêu Thương vặp phải mà ngoài kia rất nhiều công ty cũng gặp phải tình trạng như chúng tôi, đăng biệt là các Start-up đang phát triển.
Trước đây, khi thành lập công ty, chúng tôi có lập một dự án tên là TINGO, đây là một dự án ghép của tên 2 người nhân viên đã cho ra đời dự án này. Trong dự án này chúng tôi chia làm 7 cấp độ chính sách bảo vệ công ty bằng công nghệ. Nó bao gồm cả chính sách bảo mật bằng quy trình, cách hành xử tình huống và dùng công nghệ để theo dõi các hoạt động bất thường trong công ty.
Chúng tôi đã nâng mức độ từ mức 2 hằng ngày lên mức 5 để theo dõi toàn bộ hoạt động bất thường của nhân viên, xây dựng chính sách khắt khe hơn đối với những người làm việc với hệ thống dữ liệu. Ví dụ ở cấp độ 5 thì chỉ có CTO và CIO được phép xem dữ liệu khách hàng, cấp 6 thì nó theo tiêu chuẩn của các ngân hàng Việt Nam hiện nay đang áp dụng, cấp 7 khắt khe hơn khi không được đem các thiết bị điện tử vào công ty và không có đường truyền Internet kết nối tự do ra ngoài.
PV. Tôi rất thích vấn đề này, nên tôi lỗi và cũng xin phép được hỏi sâu thêm là nếu như đối thủ của ông thuê 1 hacker đủ giỏi và lấy đi tất cả của ông kể cả mã nguồn sản phẩm, khách hàng của Hoa Yêu Thương như một vài công ty trên thế giới đã gặp phải thì ông làm thế nào?
Mr. Dương: Thật ra với chúng tôi cũng không có gì là bí mật về kinh doanh và công nghệ, chúng tôi đều chia sẻ cho bất cứ ai tìm hiểu, trong một năm qua chúng tôi đón tiếp hơn 10 đoàn khách nước ngoài muốn tìm hiểu về mô hình kinh doanh và công nghệ của chúng tôi đang làm, chúng tôi đều chia sẻ một cách nhiệt tình và không che dấu. Thậm chí chúng tôi còn gạ bán để có thêm vốn phát triển kinh doanh.
Chúng tôi cho rằng bí mật công nghệ hay mô hình kinh doanh phải luôn thay đổi và cập nhật thường xuyên, con người trong doanh nghiệp mới là quan trọng. Bởi chính vì thế mà các nhà đầu tư họ thường đầu tư vào con người, những người sáng lập có thái độ tốt, giỏi giang, có tầm nhìn nên nếu mô hình kinh doanh có sụp đổ, những người sáng lập đó vẫn có thể thay đổi để đi tiếp.
Về dữ liệu khách hàng, mới đầu, chúng tôi cũng rất lo lắng, nhưng phải xác nhận rằng là để có khách hàng có nhu cầu mua hoa thời buổi bây giờ cũng không phải là khó, với những công nghệ trên thế giới hiện nay từ Facebook hay Google đều có thể xác định được và gửi quảng cáo. Mặt khác, chúng tôi có một hệ thống đo được là 95% khách hàng mua hoa của Hoa Yêu Thương đều đã biết chúng tôi trước đó chứ không phải khách hàng vô tình ghé, nếu ai đó có dụ dỗ thì cũng rất khó vì khách hàng sẽ dị ứng. Mặt khác, khách hàng thường mua hoa ở những nơi có uy tín lâu năm và có nhiều thứ trải nghiệm tốt.
PV. Vừa rồi trên Facebook của ông có nói rằng hiện nay Hoa Yêu Thương hiện nay là một trong số ít công ty triển khai Chuyển Đổi Số thành công tại Việt Nam.
Mr. Dương: Vâng, tôi từng nói như thế, tuy nhiên tôi chỉ lập lại các nhận xét của những người làm trong lĩnh vực hệ thống đánh giá hệ thống của chúng tôi. Gần như rất nhiều người xem xét và cho rằng hệ thống của chúng tôi là một trong những số ít công ty có được về mặt hoàn chỉnh và khép kín.
Việc hoàn chỉnh và khép kín này được hiểu là tất cả các phân hệ, chức năng đều có thể nói chuyện với nhau, không có sự độc lập hay quản lý dữ liệu rời rạc. Điều này giúp cho dữ liệu của công ty được toàn vẹn, thông suốt và tức thời.
Có một số hệ thống chúng tôi xây dựng được xem là đầu tiên ở Việt Nam như cách đây 3 năm, chúng tôi là công ty TMĐT đầu tiên ở Việt Nam xây dựng ứng dụng quản lý shipper, giúp cho các khách hàng có thể theo dõi quãng đường shipper di chuyển. Hay khi chính phủ vừa công bố cho phép sử dụng hóa đơn Điện Tử thì chúng tôi đã đặt hàng Viettel xây dựng cho chúng tôi 1 bộ API riêng kết nối trực tiếp với hệ thống xuất hóa dơn từ hệ thống ERP của chúng tôi mà không cần phải thông qua phần mềm trung gian, thời điểm đó Viettel cũng xác nhận là chưa có công ty nào làm cả, tuy nhiên họ thấy nhu cầu là có nên đã công bố API cho chúng tôi sử dụng.
PV. Hoayeuthuong.com có dự kiến ứng dụng công nghệ 4.0 trong kinh doanh không? Bạn có lời khuyên gì cho các daonh nghiệp ứng dụng 4.0
Mr. Dương: Theo đánh giá chủ quan của các nhân tôi, cứ 100 doanh nghiệp ứng dụng chuyển đổi số thì chỉ có 10 doanh nghiệp thành công, 100 doanh nghiệp đã chuyển đổi số thành công thì ứng dụng vận hành 4.0 thì cũng chỉ có 10%. Tức là cứ 1000 doanh nghiệp có nhu cầu ứng dụng 4.0 thì may ra có 10 doanh nghiệp triển khai 4.0 thành công.
Thật ra, đánh giá đó là một cách ví von cho vui. Các doanh nghiệp có thể ứng dụng các công nghệ 4.0 của vào doanh nghiệp của mình theo 3 cách từ đơn giản đến phức tạp:
Mô hình thứ 1 cũng là nhiều đơn vị sử dụng nhiều nhất đó là mua sẵn các phần mềm, thiết bị có tích hợp sẵn các tính năng thông minh. Công việc lúc đó khá đơn giản chỉ là bật công tắc khởi động lên là nó vận hành.
Mô hình thứ 2 phức tạp hơn là các kỹ sư công nghệ của doanh nghiệp có thể tận dụng các API hoặc các dịch vụ dạng Điện toán đám mây có cung cấp các giải pháp thông minh để sử dụng. Ví dụ API chuyển giọng nói thành chữ viết, nhận diện khuân mặt...
MMô hình thứ 3 là phức tạp nhất đó các các doanh nghiệp đã chuyển đổi số hoàn chỉnh, họ cảm thấy có nhu cầu ứng dụng một số trí tuệ nhân tạo và tự động hóa theo một số thuật toán nhất định để giải quyết các bài toán giúp công việc được thực hiện nhanh hơn và thay thế nhân lực trong doanh nghiệp.
PV. Vậy Hoa Yêu Thương sử dụng mô hình nào trong 3 mô hình trên, đâu là khó khăn khi ứng dụng các mô hình.
Mr. Dương: Hoa Yêu Thương sẽ kết hợp sử dụng cả 2 mô hình 2 và 3. Trong đó, mô hình thứ 3 sẽ tốn nhiều thời gian hơn. br />
Khi thiết kế hệ thống Hoa Yêu Thương cách đây 10 năm, tôi chỉ tính toán sao cho phần mềm có thể vận hành ổn định khi có 200 người thao tác trên hệ thống. Nhưng hiện nay chúng tôi dự kiến trong năm 2020 sẽ có khoảng ít nhất 4000 người thao tác trên hệ thống cùng mội thời điểm. Nên cấu trúc dữ liệu và thuật toán cũ không còn phù hợp nữa. Việc nâng cấp phần cứng không giải quyết được vấn đề, vì cho dù sử dụng các giải pháp hạ tầng phần cứng hiện đại thì cũng làm tăng tốc hiệu xuất lên 3-4 lần, trong khi đó cải tiến thuật toán và cấu trúc dữ liệu mới có thể tăng tốc hệ thống lên trên 1000 lần.
VVới mô hình thứ 3, khi chúng tôi thiết kế lại hệ thống chúng tôi cũng phải tư duy thiết kế hoàn toàn khác, chúng tôi gọi đó là AI First. Hiểu đơn giản là ví dụ trước đây chúng tôi lưu dữ liệu khách hàng chỉ có khoảng 1 bảng dữ liệu với 10 thông tin và lưu 1 record, nhưng hiện nay với tư duy mới chúng tôi phải lưu tới 10 bảng thông tin, hơn 1000 thông tin và hàng ngàn record cho 1 khách hàng. Dữ liệu phình ra rất nhanh và cũng đòi hỏi hệ thống vận hành ổn định hơn.
PV. Quay trở lại về kinh doanh của Hoa Yêu Thương, trong năm 2020 sẽ là rất khó khăn, vậy Hoa Yêu Thương sẽ chuẩn bị gì để đối phó.
Mr. Dương: Chúng tôi hình dung hoàn cảnh của chúng tôi cũng giống như hàng triệu doanh nghiệp khác trên thế giới, sẽ là rất khó khăn. Chúng tôi đã phải điều chỉnh kế hoạch kinh doanh của năm 2020 xuống còn 70% và thực hiện các chiến lược kinh doanh ở quý 3 đẩy về quý 2 để thực hiện cũng nhu tung ra các giải pháp dự phòng của công ty.
Cụ thể hơn, chúng tôi sẽ tiến hành nhanh các dự án bán hoa tươi trên các ứng dụng Momo, VNPay... đây là những ứng dụng có hàng chục triệu người dùng, mở rộng mảng hoa cắt cành cho gia đình và văn phòng, đây cũng là các mảng có lượng người dùng lớn cả cả dịch vụ điện hoa với kích cỡ thị trường (market size) khoảng hơn 300 triệu USD. Cũng để nâng cao năng lực cung cấp, chúng tôi cho mở rộng dự án Sàn Giao Dịch Hoa Dalat, https://dalat.flowers, lên gấp đôi để thu mua hoa của nông dân triển khai cho dự án.
Chúng tôi cũng mua và sáp nhập một công ty về cây xanh văn phòng, locat.com.vn, để tận dụng hạ tầng tương tự về công nghệ để triển khai nhanh mảng cây văn phòng và cây quà tặng, nhằm tăng doanh thu.
Với năng lực hiện tại là một trong những đơn vị có ảnh hưởng và dẫn đầu về ngành hoa, chúng tôi sẽ thực hiện các chiến dịch cùng với Cộng đồng hoa tươi của của Việt Nam là các shop hoa, đơn vị trồng hoa thực hiện việc kích cầu và truyền thông cho ngành hoa như cải tiến quy trình để giá hoa rẻ hơn, sản xuất các bộ phim để tạo ra một văn hóa dùng hoa nhiều hơn trong gia đình.
PV. Cảm ơn ông Dương rất nhiều.
Xem hành trình của một bó hoa của shop hoa lớn nhất Châu Á